Ժամանակակից հողագործություն/Հող
Ի՞նչ է հողը
[խմբագրել]Հողը Երկրի մակերեսի մի մասն է, որ ապահովում է բուսական և անասնական կյանքը։
Հողը կոտրված և քայքայված քարերից է գոյանում։
Հողը քայքայված ժայռի մակերեսն է, որ իր ստորին նյութից տարբեվում է չորս հիմնական ձևով՝
- Ֆիզիկական հատկանիշներով
- Կենսաբանական հատկանիշներով
- Քիմիական հատկանիշներով
- Ընդհանուր ձևաբանությամբ (մորֆոլոգիայով)
Նաև, հողերը բաժանվում են երկու հիմնական դասի՝
- Հանքային
- Օրգանական
Հողի հանքային կամ օրգանական բնույթները իրարամերժ չեն, ընդհանրապես հողը թե հանքային և թե օրգանական մասեր է ունենում․ սովորաբար, եթե հողի օրգանական նյութը կազմում է ավելի քան 20%, այն կոչվում է օրգանական հող, այլապես՝ հանքային։
Հողի հատկանիշները
[խմբագրել]Ֆիզիկական հատկանիշներ
[խմբագրել]Հողի ֆիզիկական հատկանիշները վեցն են՝
- Հյուսվածք
- Կառուցվածք
- Ծավալային կշիռ
- Ծակոտկենություն
- Գույն
- Ջերմաստիճան
Առաջին չորսը ամենակարևոր հատկանիշներն են։
Կենսաբանական հատկանիշներ
[խմբագրել]Հողը տարբեր կենսաբանական մարմինների կյանք է ապահովում, ինչպես սնկերի, բակտերիաների, հարուցիչների (վիրուսների), միջատների, կրծողների, արմատների և այլն։ Հողի սննդարար լինելու հիմնական ապահովողները սնկերը և բակտերիաներն են․ շատ ավելի կարևոր, քան անձրևորդները։
Քիմիական հատկանիշներ
[խմբագրել]Աճելու համար, բույսերը հողից պահանջում են 18 սննդանյութ։ Հողը նաև պարունակում է որոշ չափով աղ -- չափից շատ աղը կարող է սպանել բույսերին, իսկ անբավարար աղով բույսերն ուղղակի լավ չեն աճի։ Նաև կարևոր է հողի թթվայնությունը կամ ՓեՀաշի (pH) մակարդակները։ Հողի թթվայունությունն ըստ ցանվող բույսերի պահանջի ուղղելը համեմատաբար հեշտ գործ է, սակայն հողի աղի մակարդակն ուղղելը անչափ դժվարին խնդիր է։
Ընդհանուր ձևաբանություն
[խմբագրել]Հետևյալ բաղադրությամբ հողը սովորաբար կատարյալ կարելի է համարվել՝
- 45% հանքային նյութ
- 25% օդ
- 25% ջուր
- 5% օրգանական նյութ
Սակայն տնկարաններում կարելի է գտնել հետևյալ բաղադրությունը՝
- 50% կամ ավելի օրգանական նյութ
- մնացյալը օդ և ջուր
Այսինքն՝ ոչ մի հող․․ երբեմն նաև օգտագործվում է որոշ չափով ավազ՝ ծաղկամաններին որոշ ծանրություն տալու համար։
Հողի տրամատը հետևյալն է, և բաղկացած է շերտերից, որոնք նաև հորիզոններ են կոչվում՝
Ա կամ առաջին շերտը վերնաշերտ կամ վարելաշերտ է կոչվում։ Վարելաշերտը հողի այն շերտն է, որտեղ բույսերն ընդհանրապես աճում են, թեկուզ արմատները երկրորդ շերտի մեջ էլ կարող են անցնել։
Բ կամ երկրորդ շերտը ընդերք կամ ենթահող է կոչվում։
Գ կամ երրորդ շերտը նախանյութ է կոչվում, որը չկարծրացած քարերից, ժայռերից և հողի մասնիկներից է բաղկացած։
Դ կամ չորրորդ շերտը կարծր ապարի շերտն է։
Սովորաբար վարելաշերտի վերևում ևս ենթադրում են մի այլ շերտ՝ օրգանական շերտը, որը կազմված է օրգանական նյութերից և սովորաբար Օ տառով է նշվում։